Cafer Sadık Kutlay’ı tanıyalım…

Cafer Sadık Kutlay’ı tanıyalım…

Anamur, Türkiye’nin en güney ucunda, Mersin’e bağlı 60-70 bin nüfusa sahip, ekonomik sosyal, kültürel ve bakımdan gelişmiş kentlerden biridir. Ulaşım açısından D-400 (Adana-Mersin-Antalya) yolu üzerindedir. Anamur’un üç tarafı dağlık ve Torosların güney yamacıdır. Güneyi Akdenizdir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklim kuşağındadır. Süptropikal iklim özelliklerine sahip Anamur, tropikal meyve ve sebze üretimine uygundur. Türkiye genelinde üretilen muz ve çileğin yarısı Anamur ve Bozyazı’da üretilir. Anamur ve çevresi sahip olduğu iklim özellikleri ve toprak yapısı nedeniyle üretilen her ürünün aroması ve kalitesi yüksektir.

Doğusunda Dragon çayı (Kocaçay), batısında Sultançayı iki önemi akarsu kaynağıdır. Diğer yandan Anıtlı (Kaledran Çayı) ve irili ufaklı kaynak ve dereleri ile su zengini bir bölgedir. Bazı kaynak ve kişiler Anamuryum Antik kenti ve Anamur burnu yakınlarından denize dökülen yeraltı nehrinden söz eder. Bu durum çoğu kişi ve kuruluş tarafından dile getirilmesine rağmen, boşuna denize akıp gider. Dünyada ilk defa denen bir sistem ile Anamur’dan Kıbrıs’a su götürülmüş, bu kaynağın değerlendirilmemesi ilginç bir durumdur.

Su akar Türk bakar, sözü meşhurdur. 1950’li, 60 yıllarda Anamur ve Bozyazı’dan seçilen bazı milletvekilleri, “su akar Türk bakar” sözünü yanlış çıkarmak üzere harekete geçer ve sulama sistemlerinin yapımına önderlik ederler. Bunlardan birisi DP İçel Milletvekili Hidayet Sinanoğlu, diğeri de CHP İçel milletvekili ve bir dönem İmar ve İskân Bakanlığı yapan Cafer Sadık Kutlay’dır.

1960’lı yıllardan itibaren çocukluğumuz, ilk ve ortaokul hayatımız Bozyazı’da geçti. Bozyazı Sulama Sistemi o yıllarda daha yeni kullanılmaya başlamıştı. Daha önemlisi Bozyazı ovasını sulamak için daha o zamanlarda yağmurla sistemi kurulmuştu. Özellikle yukarı kanal hem sulamada, hem de içme suyu olarak kullanılırdı. Kanaldan beslenen bir de HES vardı Büyüklerimiz kendi aralarında konuşurken, bu sulama kanalının Sadık Turgay tarafından yaptırıldığını anlatırlardı. Biz de Sadık Kutlay’ın kim olduğunu merak eder dururduk. Beylikten derlerdi. Hepsi o kadar. Nihayet geçtiğimiz günlerde Anamurlu, araştırmacı, yazar, emekli bürokrat Fikret Kutlay ile görüşme imkânımız oldu. Anamur’un dünü, bugünü, geçmişi geleceğini konuştuk. Sadık Kutlay’ısorduk.

Fikret Bey, 17.yüzyıl Osmanlı döneminden Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarına kadar Anamur yönetiminde söz sahibi olan Anamur beyliklerden geliyor. Anamur ve Bozyazı ovasını sulayan kanalların yapımını sağlayan eski İmar ve İskân Bakanlarından Cafer Sadık Kutlay’ın yeğeni. Bize Cafer Sadık Kutlay hakkında kısa bir bilgi notu gönderdi. Bu vesile ile Fikret Kutlay beye teşekkür ediyorum. Fikret beyin gönderdiği bilgi notuna geçmeden, Anamur ve Bozyazı Sulama Kanalları hakkında kısa bir bilgi verelim.

Anamur Sulama Sistemi Bahşiş yakınlarında Dragon çayına ( Kocaçay) bir regülatör yapılıyor. Sol kanat, Çarıklar, Efeler, Bozdoğan taraflarını suluyor. Sağ kanat, tüm Anamur ovasını suluyor. Denilebilir ki, merkeze yakın tüm mahalle veya köyler bu sistem ile sulanarak, Anamur’un gelişmesinin zenginleşmesinin önünü açıyor. Aynı şeklide Bozyazı sulama sistemi de Karaisalı köyü yakınlarında bir bent yapılıyor. Büyük bir kanal ile yine Karaisalı köyünde sifona geliyor, ikiye ayrılıp sağ ve sol kanat sulama olarak Bozyazı’yı suluyor.

Anamur ve Bozyazı ekonomik bakımdan bugünkü duruma gelmesinde altmış yıl öncesinde atılan adımların etkisi ve rolü çok önemli. Hatta D-400 yolu (Mersin-Antalya yolu), Anamur İskelesi de o zamandan kalma.

Sözü fazla uzatmadan Fikret Kutlay beyin bilgi notuna geçelim.

“Sayın Hüseyin Şinasi Bey;

Cafer Sadık Kutlayın Şeceresi; Osmanlı’nın merkez teşkilatını (Anamur’da kaza örgütünü) kurmadan önce (1868) ve daha önceki teşkilat denemeleri öncesinde Anamur’un hudutları batıda Selinti dâhil (Gazipaşa) kuzeyde Taşkent ve Ermenek Çayı, doğuda Gülnar’ın batı kesiminin tamamı ve Aksaz, Gilindire ye (Aydıncık) kadar uzanıyor ve Anamur Beyliği tarafından yönetiliyordu.

Cafer Sadık Bey, son Anamur Beyi Mustafa Sadık Beyin torunudur. Babası Ali bey (Ali Kutlay) İstiklal harbinin başlangıcından itibaren Mustafa Kemal Paşa’ya yardım etmiş, milis kurulmasını sağlamış ve orduya asker yollamış askerleri eğitmiştir. Milletvekilliği teklifi almış kendi yerine eniştesi Naim Efendiyi yollamıştır. Ali Bey, Müftülerden Sultan Kadın ile evlenmiş bu evlilikten Abidin, Cafer Sadık, Mehmet Tevfik, Yılmaz ve Yıldız hanım doğmuştur. Yıldız hanım genç yaşta attan düşerek rahmetli olmuştur. Abidin Bey çiftçilik yapmış, Mehmet Tevfik Orman Mühendisi olmuş müteahhitlik icra etmiştir. Yılmaz Kutlay (İstanbul İktisat Fakultesi, DSİ uzmanıdır),  

Cafer Sadık Bey, ilkokulu Ortaköy’de, Ortaokulu Silifke’de, liseyi Adana'da, yüksek tahsilini İstanbul Teknik Üniversitesinde inşaat ve su mühendisi olarak tamamlamıştır. Anamur’da dayısı Said efendinin kızı Kiraz (Nezihe) hanımla evlenmiş bu evlilikten Jale (ODTÜ Mimar), Hale (DTCF İngiliz edebiyatı), Aykut (Yıldız Teknik, Elektrik Mühendisi) dünyaya gelmiştir.

Gençlik yılları; Anamur, Abanoz, Akpınar, Ermenek, Bozyazı yöresinde geçmiştir. Cumhuriyet kurulduktan sonra okuyan ikinci nesil arasındadır. 1912 doğumlu 1988 yılında vefat etmiştir. Fotoğraf makinesi ile Anamur’da birçok fotoğraf çekmiştir. Sempatik kişiliği vardır.

Meslek hayatı; Nafıa Vekâletinde, Samsun Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğünde mühendis ve Bölge Müdürü olarak (!945-1951) geçmiş, Genel Müdür Muavinliği ve genel müdürlük, vekâletinden emekli olmuş, sonraki yıllarda müteahhitlik ve danışmanlık yapmıştır. 1961 yılında Cumhuriyet Halk Partisinden milletvekili olmuş 1969 yılına kadar bu görevde kalmıştır. 1964-1965 yılında İnönü kabinesinde İmar İskân Bakanlığı yapmıştır. Bülent Ecevit’in CHP genel sekreterliğine gelmesi üzerine Tarım Politikası ilkeleri üzerinde anlaşmazlığa düşerek CHP'den ayrılmış Adalet Partisine geçmiştir. Cafer Sadık Kutlay; DSİ deki görevi esnasında Süleyman Demirel’i yurt dışına ihtisasa ABD’lerine yollamış, Süleyman Demirel’in kendisine büyük saygı ve sevgisi vardı. Süleyman Demirel’in DSİ genel Müdürlüğü zamanında İçel DP Milletvekili Hidayet Sinanoğlu’nun takibi ve gayretleri ile 1958 yılında Anamur Sulama projesi tamamlanmış ihale safhasına getirilmiş 1959 yılında proje ve ihale Cafer Sadık Kutlay'a verilmiştir. Çoğunluğu insan gücü kullanılarak kısa zamanda tamamlanmış milli gelire ve Anamur’a katkısı büyük olmuştur.

Cafer Sadık Kutlayın kısa dönem İmar İskân Bakanlığı sırasında kamusal konut yapımında öncü projeler uygulanmıştır. Kişilik olarak iyi bir aile reisi, mütevazı davranış, entelektüel, Anamur’u seven bir insandı. Çok önemli görevlerde bulunmasına rağmen aile mirasından başka serveti olmamıştır. Gençlik dönem arkadaşları arasında Babam İbrahim Kutlay(1908-1995) Ortaokula İstanbul’da başlamış Silifke’de devam etmiş, Hilmi Müftüoğlu (Ortaköy), Aziz Bulut (Firenk köyü, Avukat), Hidayet Sinanoğlu ( Nasrattin köyü, Ziraat Yüksek Mühendisi Milletvekili), Halil Atalay ( Bozyazı, Milletvekili), Ali Necati Ergun (Öğretmen) vb..... yer almıştır.

Fikret Kutlay”